Rode bietensap

De natuurlijke EPO?

Rode bieten, goed voor de fietser?

In de laatste decennia wordt rode bietensap steeds vaker aangeraden als middel om de prestatie te verbeteren voor duursporters. Wat is het werkingsmechanisme en hoe werkzaam is het eigenlijk? Zijn er andere voedingsmiddelen die voor een vergelijkbare prestatieverbetering kunnen zorgen?

Hoe gezond is het om rode bietensap of vergelijkbare voedingsmiddelen meerdere dagen achtereen of meerdere dagen per week te gebruiken voor een prestatieverbetering?

Nitraat geeft mogelijk baat

De werking van rode bietensap kan worden verklaard doordat het nitraat als werkzame stof. Het nitraat wordt door bacteriën in de mond om in nitriet. In het lichaam wordt de nitriet vervolgens weer omgezet in stikstofmonoxide (NO). Deze stof zorgt er op haar beurt voor de dat bloedvaten worden verwijd. Daardoor kan er meer bloed naar de spieren worden vervoerd waardoor ze beter worden voorzien van zuurstof en voedsel. De verhoogde NO-concentratie in het bloed zou er ook voorzorgen dat de mitochondriën (de energiecentrales in de (spier)cellen) efficiënter gaan werken.
De betere bloedtoevoer naar de spier zorgt er ook voor dat de calciumhuishouding in de spier verbetert, waardoor de contractiekracht kan toenemen.
Rode bieten zijn niet de enige nitraatrijke groenten. Groene bladgroenten zijn ook goede leveranciers van nitraat. Dus wie nitraatrijk wil eten kan dus ook kiezen uit andijvie, Chinese kool, rucola, spinazie, spitskool en koolrabi.

Voordelen voor fietsers van rode bietensap?

In diverse onderzoeken wordt de positieve werking van rode bietensap bevestigd, maar er is nog wel een slag om de arm nodig. Niet iedere fietser heeft baat bij het gebruik van bietensappreparaten. Er zijn fietsers die niet gevoelig zijn voor het extra toedienen van nitraat.
Het gebruik van bietensap kan het cardiorespiratoire (hart en longen) uithoudingsvermogen verbeteren. Daardoor kan het vermoeidheidsklachten een klein beetje uitstellen. De voordelen van het gebruik van bietensapconcentraat zijn ook aangetoond bij sporters met een body mass index boven de 30 kg/m2. Maar ook hier geldt dat het niet bij iedereen werkt.

Nadelige effecten van nitraat

Sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw is bekend dat nitraat kan worden omgezet in nitriet. Dit nitriet komt in de maag en darmen terecht. Nitriet zou zich kunnen binden aan eiwitten waardoor er kankerverwekkende nitrosamines kunnen ontstaan. Uit later onderzoek is echter gebleken dat het onwaarschijnlijk is dat de nitraatinname in een normale situatie zo hoog zou zijn dat er kankerverwekkende nitrosamines worden gevormd. Dat is dan ook de reden geweest dat het Nederlandse Voedingscentrum het advies om nitraatrijke groenten niet te combineren met vis heeft laten vallen.
De aanvaardbare dagelijkse inname van nitraat is vastgesteld op 3,7 mg/kg lichaamsgewicht. Voor een volwassenen van 70 kg komt dat neer op 259 mg nitraat per dag. De aanvaardbare inname voor nitriet is vastgesteld op 0,07 mg, oftewel 4,5 mg per dag voor een volwassene van 70 kg.
Het nitraatgehalte van de bietensappreparaten varieert echter van 260-400 mg. Dat is dus hoger dan de aanvaardbare dagelijkse inname.
Het drinken van rode bietensapconcentraat kan tot een verlaging van de bloeddruk leiden. Ook kan rode bietensap tot maag- en darmklachten leiden.

Claims prestatieverbetering rode bietensap niet goedgekeurd

Sinds 14 december 2014 geldt in Europa de claimswetgeving voor voedingssupplementen en voedingsmiddelen. In deze claimswetgeving is vastgelegd welke claims er gevoerd mogen worden op voedingsmiddelen. De beoordeling of een claim goedgekeurd mag worden wordt uitgevoerd door de wetenschappelijke commissie van de European Food en Safety Agency (EFSA). Dit is de Europese voedsel en warenautoriteit. Deze organisatie houdt zich bezig met de voedselveiligheid voor alle Europese landen.
De reden dat de EFSA de claim voor prestatieverbetering door rode bietensap wordt niet in behandeling genomen omdat inname van de bietensappreparaten veel meer nitraat leveren dan de aanvaardbare dagelijkse inname.

Advies voor de sporter

Juist omdat de doses van de verschillende bietenpreparaten zo hoog zijn wordt door het Nederlandse Voedingscentrum aan sporters aangeraden om nitraatrijke supplementen zoals bietensapconcentraat niet dagelijks te gebruiken. Het is namelijk niet duidelijk of langdurig achtereen een hoge inname van nitraat wel tot de vorming van schadelijke nitrosamines leidt.
Wie echter wil proberen of bietensapconcentraat werkt voor hem/haar doet er goed op de volgende punten te letten:

1. Gebruik het bietensapconcentraat ongeveer 2-3 uur voorafgaand aan de inspanning. Pas dan wordt de piek van de werkzaamheid bereikt. Deze houdt ongeveer 6-9 uur aan.
2. Kauw geen kauwgum en gebruik ook geen mondwater voor en na het gebruik van het bietenconcentraat, omdat dit de bacteriën doodt die verantwoordelijk zijn voor de omzetting van nitraat in nitriet.
3. Probeer het gebruik eerst uit bij een trainingsinspanning en niet tijdens een wedstrijd. Als je namelijk gevoelig bent voor de nadelige effecten van bietensap werkt het gelijk remmend op je sportprestatie. Bovendien kun je dan ook testen of je echt wel voordelen hebt van het gebruik van bietensap.
   

Bronnen
Behrens C.E., Ahmed K., Ricardt K., Linder B., Fernández J., Bertrand B., Patel R.P., Fisher G. Acute Beetroot juice supplementation improves exercise tolerance and cycling efficiency in adults with obesity. Physiol Rep 2020;8:e14574. 

Domínguez R., Cuenca E., Maté-Muñoz J.L., Garcia-Fernaández P, Serra-Paya N., Estevan M.C.L., Herreros P.V., Garnacho-Castaño M.V. Effects of Beetroot Juice Supplementation on Cardiorespiratory Endurance in Athletes. A systematic Review. Nutrients 2017,9, 43

Domínguez R., Maté-Muñoz J.L., Cuenca E., Garcia-Fernández P., Mata-Ordoñez F., Lozano-Estevan M.C., Veiga-Herreros P., Fernandez da Silva S. and Garnacho-Cataño M.V. Effects of beetroot juice supplementation on intermittent High-intensity exercise efforts. J Int Soc Sports Nutr 2018 15:2

https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/nitraat.aspx, geraadpleegd op 27 oktober 2021

Lundanes-Jonvik K. Dietary nitrate and Sport Performance. Dissertation 2018

Van der Vossen-Wijmenga W en Veldhuis L. Adviezen nitraat en nitraatrijke groente, Factsheet. Uitgave: Stichting Voedingscentrum te Den Haag 2020

Poortugaal
28 oktober 2021

Drs A.H. Palsma

Meerdere artikelen over rode bietensap